News

ธนบัตรขัดขืน
www.5thpillar.org

Language : ENGLISH : THAI

ที่มา: เนชั่นสุดสัปดาห์ ปีที่ 18 ฉบับที่ 935
วันที่ 30 เมษายน 2553 หน้า: 33
เขียน: ทรงกลด บางยี่ขัน

เมื่อประชาชนตาดำๆ ถูกเจ้าหน้าที่รัฐเรียก ค่าน้ำร้อนน้ำชา เครื่องมือที่คนทั่วไปใช้แก้ปัญหามักจะเป็น ธนบัตร เมื่อขอมา ก็ให้ไปจะเรียกว่าให้ท่าน หรือให้มัน ก็ตามแต่จะสะดวกปาก ที่ยอมให้ก็เพราะมองว่าเป็นหนึ่งในค่าธรรมเนียมที่ต้องจ่ายเพื่อให้กระบวนการติดต่อคืบหน้าไปได้ แต่คนที่ไม่ยอมให้ก็มี เพราะไม่มีจะให้ บ้างก็ไม่อยากยอมก้มหัวให้กับพฤติกรรมที่ไม่ถูกต้อง ตอนนี้อินเดียกำลังชักชวนกันอย่างเป็นจริงเป็นจังให้ใช้ธนบัตรแก้ปัญหาคอร์รัปชัน ตัวอย่างเช่น คุณป้าจนๆ คนหนึ่ง ในหมู่บ้านเล็กๆ ต้องการเอกสารเพื่อยืนยันสิทธิในการเป็นเจ้าของที่ดินของแก เพื่อนำไปใช้กู้เงินจากธนาคาร เอามาจ่ายค่าเทอมให้หลานสาว เรื่องนี้เหมือนไม่มีอะไรยาก เพราะมันเป็นบริการที่เจ้าหน้าที่รัฐต้องทำให้ประชาชนเป็นปกติอยู่แล้ว แต่เจ้าหน้าที่รัฐผู้ดูแลเรื่องนี้ ดันเอ่ยปากขอค่าน้ำร้อนน้ำชาจากคุณป้า และประชาชนทุกคน ถ้าไม่ให้ก็ไม่ทำ คุณป้าแกก็จนใจ เพราะแกจนเงิน ไม่รู้จะหาที่ไหนมาให้ เวลาผ่านไปปีครึ่ง ก็ยังไม่มีวี่แววว่าจะได้เอกสารง่ายๆ ฉบับนั้น ในที่สุด คุณป้าก็หาธนบัตรมาให้เจ้าหน้าที่รัฐคนนั้นจนได้ พอยื่นให้ เจ้าหน้าที่ก็รีบหาเก้าอี้ให้นั่ง พร้อมชงชาร้อนๆ มาให้จิบแทบไม่ทัน แล้วคุณป้าก็ได้รับเอกสารที่อยากได้ด้วยความรวดเร็ว ธนบัตรมันมีอานุภาพขนาดนั้น แล้วคุณป้าไปหาธนบัตรมาจากไหน? คำตอบคือ มีเอ็นจีโอท้องถิ่นเขาให้มา

5th Pillar คือองค์กรนั้น องค์กรที่เพิ่งก่อตั้งหมาดๆ แห่งนี้เชื่อมั่นว่า เราต้องเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม เพื่อต่อสู้กับปัญหาคอร์รัปชันให้ถึงราก มันจะได้หมดไปแบบถอนรากถอนโคน วิธีการก็คือ ประชาชนทุกคนต้องหยุดการให้สินบนเจ้าหน้าที่รัฐ เพื่อให้อินเดียเดินไปถึงเป้าหมายใหญ่ คือเป็นประเทศปลอดคอร์รัปชันให้ได้ แล้วองค์กรสัญชาติอินเดียแห่งนี้ ให้ธนบัตรคุณป้าไปยื่นให้เจ้าหน้าที่รัฐทำไม? ธนบัตรที่มอบให้คุณป้าไป ไม่ใช่เงินที่ชำระหนี้ได้ตามกฎหมาย แต่เป็นกระดาษที่พิมพ์ขึ้นมาใหม่ในรูปแบบเหมือนธนบัตร มีมูลค่าตามชื่อโปรเจคว่า แบงก์ 0 รูปี มันคือเครื่องมือสำคัญที่ 5th Pillar สร้างขึ้นมาเพื่อแก้ปัญหาคอร์รัปชัน ไอเดียนี้เริ่มต้นขึ้นจากอาจารย์ฟิสิกส์ชาวอินเดีย ซึ่งสอนหนังสืออยู่ที่มหาวิทยาลัยแมรี่แลนด์ ได้เดินทางเที่ยวทั่วอินเดียแล้วพบกับการเรียกสินบนของเจ้าหน้าที่ทั่วทุกหัวระแหง เลยรู้สึกว่าอยากลงมือทำอะไร จึงเกิดความคิดว่า เมื่อโดนเจ้าหน้าที่เรียกสินบน ก็น่าจะพิมพ์แบงก์ที่ไม่มีค่าเอาไปยื่นให้ เพื่อแสดงการขัดขืน

5th Pillar เลยเอามาทำจริง ในเวบไซต์ www.5thpillar.org มีเรื่องราวมากมายของชาวบ้านที่เอาธนบัตรรุ่นนี้ไปใช้แล้วประสบความสำเร็จ อย่างเช่นเรื่องของคุณป้าที่ต้องการเอกสารสิทธิที่ดินคนนั้น ถ้าเธอได้รับแบงก์ 0 รูปีตั้งแต่แรก หลานของเธอคงได้เริ่มเรียนมหาวิทยาลัยไปแล้ว ไม่ต้องมาเสียเวลารอตั้ง 2 ปี อีกกรณี เจ้าหน้าที่รัฐคนที่เรียกสินบนในการขอติดตั้งไฟฟ้า เมื่อมีชาวบ้านยื่นแบงก์ 0 รูปีให้ เขาถึงกับตกใจ แล้วคืนเงินสินบนทั้งหมดที่เก็บมาให้ชาวบ้าน

ทำไมกระดาษแผ่นนี้ มันถึงทรงพลังขนาดนั้น?

ด้านหน้าของธนบัตรใบนี้ มองเผินๆ ก็เหมือนธนบัตรทั่วไป เพียงแต่เปลี่ยนเลขเป็น 0 รูปี และมีข้อความหลักว่า กำจัดการคอร์รัปชันในทุกระดับให้หมดไป แล้วก็มีข้อความเล็กๆ ว่า ฉันสัญญาว่าจะไม่รับ และไม่ให้สินบน อีกข้อความเขียนว่า กรุณาอย่าพับธนบัตรใบนี้ เพราะจะทำให้ไม่เห็นข้อความด้านหลัง ซึ่งนั่นอาจทำให้แบงก์ใบนี้เข้าข่ายแบงก์ปลอมได้ ข้อความด้านหลังเขียนว่า สนับสนุน ส่งเสริม และสร้างพลังให้กับประชาชนชาวอินเดียทุกคนกำจัดการคอร์รัปชันในทุกระดับของสังคม แล้วก็มีชื่อขององค์กร พร้อมที่อยู่และเบอร์ติดต่อ

สิ่งที่ทำให้แบงก์ 0 รูปีมีพลังในการปราบปรามคอร์รัปชันได้คือ ในอินเดีย การรับสินบน ถือเป็นอาชญากรรม มีโทษจำคุก แต่ที่เจ้าหน้าที่ยังเอ่ยปากขอจากประชาชนอย่างไม่สะทกสะท้าน ก็เพราะที่ผ่านมาพวกเขายังไม่เคยโดนชาวบ้านคนไหนปฏิเสธ และมีทีท่าว่าจะเอาเรื่อง ดังนั้น การยื่นแบงก์ 0 รูปีให้ จึงมีความหมายว่า ชาวบ้านรู้ว่านี่คือการเรียกสินบน และพวกเขาไม่ยอมรับพฤติกรรมผิดๆ นี้ เจ้าหน้าที่รัฐจึงกลัวนักกลัวหนาว่าชาวบ้านจะเอาเรื่องนี้ไปแจ้งความ ซึ่งนั่นทำให้พวกเขาจะถูกดำเนินคดี หลุดจากตำแหน่ง และอาจถึงติดคุก เหตุผลที่ชาวบ้านกล้ายื่นแบงก์ 0 รูปีให้ ก็เพราะชาวบ้านเหล่านี้ไม่มีอะไรจะเสีย (และไม่มีอะไรจะให้ด้วย) ที่สำคัญ เขารู้ว่าการต่อสู้ครั้งนี้ ตัวเขาไม่ได้สู้คนเดียวกับระบบและอำนาจอันใหญ่โต แต่มี 5th Pillar รวมสู้กับพวกเขาด้วย หากเกิดอะไรขึ้น ก็มีคนคอยช่วยเหลือ ซึ่งนี่คือปัญหาที่สำคัญที่สุดที่ทำให้คนส่วนใหญ่ยอมจำนนกับปัญหาคอร์รัปชัน การที่เรารู้ว่ายังมีคนอื่นๆ ที่หงุดหงิดกับการเรียกสินบนและพร้อมจะออกมาร่วมกันต่อสู้ เลยรู้สึกว่าการต่อสู้ครั้งนี้มีโอกาสชนะ การรวมตัวกันของคนที่รู้สึกเหนื่อยหน่ายคอร์รัปชันเหล่านี้ ไม่ได้นัดแนะกันออกมาชุมนุมร่วมกัน หรือประกาศตัวเป็นกลุ่มก้อนชัดเจน จุดร่วมกันเพียงอย่างเดียวของพวกเขาก็คือ ขอธนบัตร 0 รูปีที่พิมพ์มาเป็นล้านใบ เอาไปใช้ยื่นให้เจ้าหน้าที่ การหยิบแบงก์ 0 รูปีไปยื่นนั้นเป็นเพียงสัญลักษณ์ แต่ความหมายจริงๆ ที่อยู่ในการกระทำของชาวบ้านคือ พวกเขาไม่เอาการคอร์รัปชัน และต้องการต่อสู้เพื่อเรื่องนี้ ด้วยวิธีการง่ายๆ ธนบัตรขัดขืน

ธนบัตรขัดขืน

ที่ประเทศอินเดียมีองค์กรหนึ่งที่ทำงานด้านการต้านคอรัปชัน ซึ่งเป็นประเด็นปัญหาที่เรื้อรังมานานในอินเดีย เวลาประชาชนชาวอินเดียที่ยากจนไปติดต่อราชการ มักจะมีการเรียกเก็บเงินใต้โต๊ะจากเจ้าพนักงาน หากใครไม่มีเงินจ่าย ก็จะไม่ได้รับการบริการที่เป็นธรรมตามสมควรได้รับ องค์กรนี้จึงคิดประดิษฐ์ธนบัตรปลอมขึ้นมาที่พิมพ์เป็นศูนย์รูปี และมีที่อยู่ติดต่อกับองค์กร หากครั้งไหนที่คนจนไปติดต่อราชการและมีการเรียกเก็บเงิน ก็ให้มอบธนบัตรปลอมนี้แทนเงินจริงๆ พอเจ้าหน้าที่ได้รับแล้วเห็นว่าเป็นธนบัตรนี้ เขาก็จะรู้ทันทีเลยว่าถูกจับตามองจากองค์กรและประชาชนอยู่ ซึ่งจะมีผลต่อการปฏิบัติงานของเขาทันที

วิธีคิดที่องค์กรนี้ช่วยเหลือประชาชน มีการจัดตั้งทนายความและกองทุนคอยช่วยเหลือ มันน่าสนใจมาก ฉลาดมาก มันควรจะมีอย่างนี้ทั่วโลก องค์กรแบบนี้ควรจะถูกพัฒนาขึ้นในทุกประเทศ เพราะมันเป็นคุณค่าด้านจิตวิญญาณ (spiritual mind) และจิตสาธารณะ (social mind) ที่รับใช้ประชาชนโดยความคิดสร้างสรรค์และเสียสละอย่างแท้จริง