News

Language : ENGLISH : THAI

เรามักจะมองหาและมุ่งหวังผลลัพธ์ที่พิเศษจากการกระทำของเราในทุก ๆ เรื่องตลอดเวลา และเมื่อได้รับผลลัพธ์นั้นก็จะทำให้เราเกิดความปิติ ดีใจ เป็นสุข สมหวัง แต่ถ้าไม่ได้พบ มันก็จะรู้สึกผิดหวังและเป็นทุกข์

ข้าพเจ้าเริ่มต้นการปั้นถ้วยชาทุกวันที่อยู่ในสตูดิโอตั้งแต่วันที่ ๒ มิถุนายน ๒๕๕๗ ซึ่งก็เป็นเวลาปีกว่าล่วงมาแล้ว ด้วยความคิดหรือความรู้สึกในช่วงเริ่มแรกว่ามันน่าจะทำให้ข้าพเจ้าค้นพบหรือเข้าใจความหมายของความพิเศษอะไรบางอย่าง แล้วท้ายที่สุดข้าพเจ้ากลับค้นพบว่า ไม่มีอะไรพิเศษ ยกตัวอย่างเช่น การค้นหาความหมายของการมีสมาธิอยู่ในปัจจุบันขณะว่าคืออะไร เปรียบเทียบระหว่างการมีสมาธิขณะที่เราปั้นถ้วยชาหรือนั่งทำงานอื่น ๆ ว่าจะเหมือนหรือแตกต่างอะไรกับสมาธิที่เกิดจากการนั่งสมาธิ (การปฎิบัติธรรม) ซึ่งข้าพเจ้ามักจะได้ยินและได้ฟังจากผู้คนมากมายมาโดยตลอดว่า การทำงานทั่วไปหรือการทำงานศิลปะก็คือการทำสมาธิอยู่แล้วโดยไม่จำเป็นต้องนั่งสมาธิโดยตรง นี่นับว่าเป็นเหตุผลที่สำคัญที่ข้าพเจ้าสงสัยและต้องการทำความเข้าใจ

อีกเหตุผลหนึ่งคือ ข้าพเจ้ามีความสนใจพิธีชงชาของวัฒนธรรมญี่ปุ่น โดยเฉพาะช่วงการเปลี่ยนผ่านเข้าสู่ยุคสมัยของ
เซนโน ริคิว (พ.ศ.๒๐๖๕-๒๑๓๔) ซึ่งเปลี่ยนรูปแบบการใช้ภาชนะตลอดจนรายละเอียดของการประกอบพิธีชงชา โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเลือกใช้ถ้วยชารากุธรรมดา ๆ เรียบง่ายจากช่างปั้นพื้นบ้านแทนที่งานที่มีความปราณีต หรูหราของช่างปั้นชาวจีนหรือเกาหลีที่เป็นที่ยอมรับในสมัยนั้น การเปลี่ยนแปลงนี้เป็นไปเพื่อแสดงถึงความเรียบง่าย อ่อนน้อมถ่อมตน และเพื่อให้ผู้มีส่วนร่วมในพิธีชงชาได้สัมผัสถึงแก่นแท้ของธรรมชาติที่มีอยู่ในเราทุกคน แต่ปัจจุบัน ถ้วยชารากุที่ใช้ในพิธีชงชา กลับมีราคาสูง เป็นสิ่งพิเศษและ หายาก ซึ่งคนทั่วไปไม่สามารถเข้าถึง ทั้งนี้ไม่ต่างอะไรกับถ้วยชาจากจีนหรือเกาหลีในยุคนั้น

กระบวนการปั้นถ้วยชาในแต่ละวันของข้าพเจ้า เริ่มต้นในแต่ละเช้าวันใหม่ด้วยการอ่านหนังสือจิตใหม่ หัวใจเซน (Zen mind, Beginner’s mind) เขียนโดยท่านซุนริว ซูซูกิ หลังจากนั้นก็จะนั่งสมาธิ แล้วจึงนวดดินและนำมาปั้นเป็นก้อนกลม ๆ จากนั้นก็คว้านเอาดินตรงกลางออก ให้เกิดพื้นที่ว่างขึ้น จะว่าไปแล้ว มันก็คือการสร้างพื้นที่ว่างภายใน มากกว่าเป็นการปั้นถ้วย เพราะความว่างภายในถ้วยนั้นเอง จึงทำให้ก้อนดินกลายเป็นถ้วย สิ่งนี้ทำให้ข้าพเจ้าเข้าใจว่าโดยแท้จริงแล้วหัวใจหรือคุณค่าที่แท้ของถ้วยชาก็คือความว่าง ไม่ใช่อยู่ที่ความสวยงามของสีสัน รูปทรงภายนอกหรือมูลค่าทางวัตถุ

ในระยะแรกข้าพเจ้าต้องการสร้างรูปทรงของถ้วยชาที่มีความสัมพันธ์กับเนื้อหาหรือถ้อยคำข้าพเจ้าเลือกอ่านหนังสือเล่มดังกล่าวทุกวัน วันละหนึ่งบท เพื่อที่จะถอดถ้อยคำหรือข้อความที่มีความหมายที่ข้าพเจ้าประทับใจและพยายามทำความเข้าใจความหมายของมันตลอดเวลาทั้งวัน จากนั้นก็นำข้อความมาเขียนลงบนถ้วย เหตุผลที่เลือกหนังสือเล่มนี้เพราะคิดว่าเป็นหนังสือที่อธิบายสัจจะของธรรมชาติได้ดีและเรียบง่าย อย่างตรงไปตรงมา เนื้อหาทั้งหมดพุ่งตรงไปที่สัจจะของชีวิตและกฏธรรมชาติ นั่นก็คือความว่างและการเปลี่ยนแปลงที่มีอยู่ในทุกสรรพสิ่ง ทุกขณะตลอดเวลา โดยแสดงออกถึงสภาพการ ไร้การยึดมั่นในตัวตน (self centric, self attachment) และหลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกับธรรมชาติ

หลังจากได้ทำงานมาเป็นเวลาหนึ่งปี ได้ถ้วยชาจำนวน ๒๗๗ ใบ ข้าพเจ้าตัดสินใจที่จะหยุดใช้ตัวอักษรในการเขียนถ้อยคำที่มีเนื้อหาอธิบายสัจธรรมลงบนพื้นผิวของถ้วยชา เพราะข้าพเจ้าเริ่มเข้าใจว่าเราไม่สามารถอธิบายสัจจะผ่านภาษาและถ้อยคำได้ เพราะสัจจะนี้มีอยู่ในทุกสิ่งทุกอย่างและทุกขณะในวิถีชีวิตของเราทุกคน เป็นกระบวนการต่อเนื่องของการกระทำและการไม่กระทำของการมีอยู่และการไม่มีอยู่ในขณะเดียวกันตลอดเวลา ยิ่งเราพยายามอธิบายสัจจะ มันก็จะทำให้เรายิ่งออกห่างจากความจริงมากยิ่งขึ้น ข้าพเจ้าจึงปั้นถ้วยชาโดยปราศจากการเขียนถ้อยคำแต่ปล่อยให้สิ่งที่อยู่เหนือพ้นสภาวะรูป นาม และเหนือพ้นจิตสำนึก ไร้ขอบเขตของกาลเวลา แสดงตนออกมาอย่างไร้รูปแบบ จุดมุ่งหมายของการนั่งสมาธิคือการมีประสบการณ์โดยตรงกับสัจจะและธรรมชาติ นั่นก็คือความว่าง ร่างกายหรือตัวตนโดยปกติแล้วเป็นผู้เฝ้าสังเกต (subjective) กลับกลายเป็นวัตถุในการถูกเฝ้าสังเกต (objective) ผลที่ได้รับจากการนั่งสมาธิคือสติหรือปัญญาในการเข้าใจและเข้าถึงสัจธรรมไม่ใช่ผลที่เป็นวัตถุ

แต่จุดมุ่งหมายของการปั้นถ้วยชา คือการทำงานในวิถีชีวิตปกติ ตัวผลงานหรือถ้วยชาเป็นวัตถุในการถูกเฝ้าสังเกต (objective) ในขณะเดียวกันถ้วยชาก็เปรียบเสมือนกับร่างกายของเราในขณะที่เรานั่งสมาธิ และในกรณีนี้ตัวผู้ปั้นเป็นได้ทั้งผู้เฝ้าสังเกต (subjective) และสิ่งที่ถูกเฝ้าสังเกต (objective) ผลที่ได้รับจากการปั้นคือความคาดหวังในตัวถ้วยชาที่มีความงามหรือไม่งามทางสุนทรียศาสตร์ ขึ้นอยู่กับเจตนาและประสบการณ์ของแต่ละบุคคล แต่เมื่อเราไม่ยึดติดกับผลลัพธ์ทางสุนทรียศาสตร์และความเป็นวัตถุ การปั้นก็จะมีกระบวนการหรือจุดหมายในการสร้างสรรค์เช่นเดียวกับการนั่งสมาธิ ถ้าจุดมุ่งหมายของการปั้นคือการเข้าถึงความจริงในขณะปัจจุบัน การทำให้เรากลายเป็นปัจจุบันขณะจึงเป็นสิ่งจำเป็น ไม่ใช่แค่เราอยู่ในปัจจุบันขณะ และถ้าจุดมุ่งหมายไม่ใช่มุ่งเน้นที่ความงามหรือสุนทรียศาสตร์ทางกายภาพซึ่งปรากฏภายนอกของถ้วยชา แต่กลับกลายมาเป็นการมุ่งเน้นคุณค่าที่มีอยู่ภายในของตัวผู้ปั้น การปั้นถ้วยกับการนั่งสมาธิก็จะไม่แตกต่างกัน แต่แท้จริงแล้วมันไม่มี จุดหมายทั้งภายในและภายนอก เพราะสัจจะเป็นหนึ่งเดียวกันโดยธรรมชาติ มันไม่อาจแยกออกจากกัน มันไม่มีทั้งความงามและความไม่งามหรือความดีและความไม่ดี มันไม่ใช่หนึ่งหรือสอง แต่มันเป็นทั้งหนึ่งและสอง มันเป็นความพิเศษที่ปราศจากความพิเศษและความไม่พิเศษในขณะเดียวกัน ซึ่งภาษาไม่อาจอธิบายได้ ขึ้นอยู่กับประสบการณ์ตรงของแต่ละคน มันเป็นการหลอมรวมทุกสิ่งทุกอย่างเข้าด้วยกัน

เมื่อใจของเราเป็นอิสระจากเป้าหมายและการคาดหวังผลสำเร็จ ไม่ว่าจะเป็นการทำงานหรือการนั่งสมาธิ จุดหมายหรือเป้าหมายไม่ใช่เพื่อการจะได้มาซึ่งความพิเศษ (การบรรลุธรรมหรือความงดงามของถ้วยชา) ความต้องการที่จะค้นพบความพิเศษกลับกลายมาเป็นข้อปิดกั้นการค้นพบ ความต้องการความงามก็เช่นกัน เป็นเครื่องปิดกั้นการมองเห็นความงามที่มีอยู่แล้วในธรรมชาติดั้งเดิมของมัน

การที่เราพักผ่อนหรือรอคอยระหว่างที่ดินอยู่ในสภาวะปรับตัวเพื่อเหมาะสำหรับการปั้นและการทำรายละเอียดในแต่ละขั้นตอน ตัวอย่างเช่น การคอยให้ดินแข็งตัวขึ้นเพื่อที่จะทำการปั้นก้นถ้วย เวลาที่เราหยุดรอคอย ก็คือส่วนหนึ่งของกระบวนการปั้น การไม่กระทำก็เป็นการกระทำในอีกรูปแบบหนึ่งความว่าง  (เวลาของการรอคอยและพื้นที่ภายในถ้วย รวมถึงความไม่คาดหวังในความพิเศษ) เราอาจไม่เคยใส่ใจถึงการมีอยู่ของมันหรือคิดว่ามันไม่เกี่ยวอะไรกับกระบวนการปั้นและความสมบูรณ์ของถ้วยชา แต่แท้จริงแล้วมันคือหัวใจที่สำคัญที่สุด มันอยู่เหนือพ้นการเป็นทั้งผู้เฝ้าสังเกต (subjective) และสิ่งที่ถูกเฝ้าสังเกต (objective) ณ จุดนี้เองทำให้ข้าพเจ้าตระหนักถึงประสบการณ์จากการนั่งสมาธิ ถ้าเรามุ่งหวังที่จะบรรลุธรรมหรือสิ่งพิเศษ เมื่อนั้นเองเป้าหมายกับตัวเราจะแยกออกจากกัน จึงทำให้เราไม่สามารถเข้าถึงจุดหมายนั้นได้ แต่เมื่อใดก็ตามที่เรานั่งสมาธิโดยไม่มุ่งหวังกับการบรรลุธรรมหรือสิ่งพิเศษ เมื่อนั้นผู้สังเกตและสิ่งที่ถูกเฝ้าสังเกตจะหลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกัน และโอกาสที่จะเข้าถึงจุดหมายก็อาจพอมีอยู่บ้าง เพราะจุดหมายได้กลายมาเป็นปัจจุบันขณะ เพียงแค่เราเฝ้าดูทุกสิ่งทุกอย่างที่เกิดขึ้นทั้งทางร่างกายและจิตใจตามความเป็นจริงตามธรรมชาติในปัจจุบันขณะ แล้วไม่ไปยึดติดกับเวทนาและความคิดปรุงแต่งว่าชอบหรือไม่ชอบ แต่วางใจให้เป็นอุเบกขา เราจะเห็นสภาวะของการเปลี่ยนแปลง (อนิจจัง) ทางร่างกายและจิตใจที่เกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา จนทำให้เราเข้าใจถึงความว่างที่มีอยู่ภายในเรา ซึ่งก็เหมือนกับความว่างที่เกิดขึ้นในกระบวนการปั้นถ้วยชานั่นเอง

จากประสบการณ์ที่ข้าพเจ้าได้รับจากการปั้นถ้วยชาและการนั่งสมาธิ รวมถึงการกระทำสิ่งต่าง ๆ ในการดำเนินชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นความพิเศษหรือความธรรมดา มันก็คือสิ่งที่เกิดขึ้นจากเหตุปัจจัยตามธรรมชาติ ทั้งความดี ความเลว ความสุข ความทุกข์ ความงาม ความ น่าเกลียด ฯลฯ สิ่งเหล่านี้เป็นคุณสมบัติพิเศษของความว่างที่มีอยู่ในทุกสิ่ง ทุกอย่าง ทุกขณะ โดยทั่วไปเราไม่สามารถจะตระหนักรู้ถึงมันเพราะการปรากฎตัวของมันแสดงออกมาในสภาพปกติสามัญธรรมดา ไม่มีอะไรพิเศษ แต่เมื่อเราตระหนักรู้ถึงความ ไม่มีอะไรพิเศษ ของทุกสิ่ง ทุกอย่าง รวมทั้งตัวเองในทุกขณะอย่างแท้จริง ข้าพเจ้าเชื่อว่ามันจะทำให้เกิดสภาวะที่เป็นอิสระจากการยึดมั่นถือมั่น และไร้ตัวตนไร้ความคิดที่มีตัวเองเป็นศูนย์กลาง หลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกับธรรมชาติ เมื่อนั้นความ ไม่มีอะไรพิเศษ ก็คือความมหัศจรรย์ของชีวิตที่มีอยู่แล้วในเราทุกคนตามธรรมชาติ

สุดท้ายนี้ขอระลึกถึงพระคุณของท่านทั้งหลายโดยเฉพาะ

ท่านโกเอ็นกา (S.N. Goenka)
ท่านซุนริว ซูซูกิ (Sunryu Zusuki)
ท่านเซนโน ริคิว (Sen no Ryuku)

ด้วยจิตคารวะ
๒๑-๒๕ กรกฏาคม ๒๕๕๘

รายชื่อถ้วยชา ๒๗๗ ใบ จากทั้งหมด ๓๖๕ ใบ
ตั้งแต่วันที่ ๒ มิถุนายน ๒๕๕๗ – พฤษภาคม ๒๕๕๘