News

Language : ENGLISH : THAI

๑ กันยายน ๒๕๕๘ ข้าพเจ้ามีโอกาสได้พบกับท่าน Lodi Gyari Rinpoche ตอนที่ท่านมาเยี่ยมชมสตูดิโอและพิพิธภัณฑ์แห่งศตวรรษที่ ๓๑ แม้เป็นช่วงเวลาแห่งการพบปะพูดคุยสั้นๆแต่ข้าพเจ้ากลับรู้สึกประทับใจและส่งผลต่อแง่คิดและแรงบันดาลใจของข้าพเจ้าอย่างมาก เป็นการเปิดมุมมองให้ข้าพเจ้าได้เข้าใจสัจธรรมในอีกมิติที่ข้าพเจ้าไม่เคยตระหนักมาก่อน ในช่วงเวลานั้นข้าพเจ้ารู้สึกเบื่อหน่ายและขาดความมั่นใจต่อคุณค่าของการดำเนินชีวิตในฐานะศิลปินและคุณค่าของผลงานศิลปะ ข้าพเจ้าคิดว่าการทำงานศิลปะคงจะไม่มีคุณค่ามากพอที่สามารถทำให้ข้าพเจ้าได้เข้าถึงสัจจะและความหมายของชีวิตอย่างแท้จริง ข้าพเจ้ามักคิดเสมอว่าถ้าอายุเฉลี่ยของคนเรามีประมาณเจ็ดสิบปี หากคิดตามค่าเฉลี่ยนี้แล้ว ข้าพเจ้าก็จะมีชีวิตที่เหลืออีกประมาณยี่สิบปี ซึ่งช่วงเวลาที่มีอยู่นี้ ข้าพเจ้าอยากใช้เวลากับการทำความเข้าใจคุณค่าและความหมายของชีวิตในเชิงลึก โดยการลดทอนหรือหยุดกิจกรรมต่างๆที่ไม่จำเป็นให้น้อยลง ด้วยอาศัยการปลีกวิเวกและปฎิบัติธรรม เพียงอย่างเดียว

ข้าพเจ้าได้เล่าให้ท่านรินโปเชฟังถึงความคิดในเรื่องนี้ ท่านได้เมตตาชี้แนะให้เข้าใจแก่นความหมายของการปฎิบัติ โดยท่านยกตัวอย่างจากสิ่งที่ข้าพเจ้าได้เล่าถึงการสร้างสรรค์ผลงานต่างๆโดยเฉพาะชุด “ไม่มีอะไรพิเศษ” (ปั้นถ้วยชา) ท่านชี้ให้เห็นว่าในกระบวนการทำงานของข้าพเจ้า มีทั้งการศึกษาข้อมูลจากการอ่าน (สุตตมยปัญญา) การวิเคราะห์ ไตร่ตรองข้อมูลที่ได้จากการอ่านและนำมาสรุปย่อเป็นถ้อยคำหรือประโยคสั้นๆ

(จินตมยปัญญา) รวมถึงการลงมือทำงานศิลปะ และการนั่งสมาธิซึ่งนับเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการทำงาน (ภาวนามยปัญญา) ท่านได้สรุปว่า จากกระบวนการสร้างสรรค์งานศิลปะของข้าพเจ้าก็คือการปฏิบัติธรรมรูปแบบหนึ่งเช่นกัน ด้วยเหตุนี้ข้าพเจ้าจึงคิดว่าคงไม่มีความจำเป็นที่ต้องหยุดกิจกรรมที่ทำอยู่เพื่อไปปฏิบัติธรรมเพียงอย่างเดียว แต่แล้วอะไรคือสาเหตุที่ทำให้ข้าพเจ้ายังไม่รู้สึกพอใจกับสิ่งที่เป็นอยู่

ขณะที่ข้าพเจ้าได้พาท่านริโปเชชมงาน “ไม่มีอดีต ไม่มีปัจจุบัน ไม่มีอนาคต” ในตอนแรกข้าพเจ้าสังเกตุเห็นสีหน้าที่แสดงความแปลกใจของท่านที่มีต่อผลงาน ซึ่งงานชิ้นนี้เป็นหุ่นปั้นเสมือนจริงของตัวข้าพเจ้าอยู่ในท่านั่งสมาธิโดยปราศจากเสื้อผ้า ข้าพเจ้าเริ่มอธิบายที่มาของความคิด ของผลงานชิ้นนี้ว่าต้องการแสดงออกและเรียนรู้กับคำถามที่ตัวเองสงสัย จากคำถามที่ว่าทุกขณะของการดำเนินชีวิตของมนุษย์เราคือการแสดง ยกเว้นขณะที่นั่งสมาธิเท่านั้นที่เป็นความจริง ข้าพเจ้าได้เล่าถึงเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น ณ ขณะที่แสดงผลงานชิ้นนี้ที่ Palais de Tokyo เมื่อเล่าจบ ท่านได้ถามข้าพเจ้าว่า สรุปแล้วสิ่งที่เกิดขึ้นนั้น มันคือการแสดงหรือความจริง ข้าพเจ้าตอบท่านว่า มันเป็นการแสดง ด้วยเหตุผลที่ว่า ข้าพเจ้าเกิดความวิตกกังวลทั้งก่อนหน้าและหลังจากการนั่งสมาธิ ท่านตอบกลับสั้นๆว่า เมื่อเรารู้ว่ามันคือการแสดง นั่นก็คือความจริง ณ ขณะนั้นข้าพเจ้ารู้สึกเหมือนกับว่าเศษผงที่ติดอยู่ในตาของข้าพเจ้าได้หลุดออกไป

หนึ่งในบทสนทนาของวันนั้น ข้าพเจ้าได้ซักถามเพื่อไขข้อข้องใจเกี่ยวกับพระพุทธศาสนาว่า อะไรคือแก่นและข้อแตกต่างระหว่างพุทธศาสนานิกายหินยาน (เถรวาท) มหายาน (เซน) และวัชรยาน ท่านตอบว่าทุกนิกายในพระพุทธศาสนาทั้งหมดมีเป้าหมายเดียวกัน คือเพื่อการช่วยเหลือผู้อื่นและสรรพสัตว์ แต่มีวิธีการต่างกัน ท่านได้ยกตัวอย่างว่า สมมติมีน้ำท่วมและมีคนมากมายกำลังจมน้ำ เราจะขึ้นฝั่งก่อนและหาทางช่วยคนที่กำลังจะจมน้ำขึ้นฝั่ง หรือเราจะลงไปอยู่ในน้ำกับพวกเขาและคอยผลักคนที่กำลังจะจมน้ำให้ขึ้นฝั่ง ข้าพเจ้าได้ถามท่านต่อไปว่า อะไรคือข้อสังเกตุว่าเราควรจะขึ้นฝั่งก่อนหรืออยู่ในน้ำเพื่อจะช่วยผู้อื่น ท่านตอบว่าท่านไม่เคยคิดถึงข้อนี้มาก่อน

เมื่อย้อนคิดถึงตัวเองว่าการที่ข้าพเจ้าคิดจะลดหรือหยุดกิจกรรมต่างๆลงเพื่อทุ่มเทกับการปฏิบัติธรรมอย่างเดียว เปรียบคล้ายกับว่าข้าพเจ้าต้องการจะขึ้นฝั่งก่อน แต่แท้จริงแล้วอาจเป็นข้อแก้ตัวอย่างหนึ่งของการปฏิบัติด้วยความละโมบ ด้วยความคิดที่มีตนเองเป็น จุดศูนย์กลางและขาดความเข้าใจในความหมายของความเมตตาที่แท้จริง นั้นก็อาจเป็นสาเหตุที่ทำให้ข้าพเจ้าไม่พอใจกับสื่งที่เป็นอยู่ จากการที่ได้สนทนากับท่านโลดิ รินโปเชในวันนั้นทำให้ข้าพเจ้าเข้าใจถึงคุณค่าและเป้าหมายของชีวิตและพุทธศาสนา ว่าอยู่ที่การพยายามอยู่กับปัจจุบันขณะ ทุกการกระทำเกิดจากจิตที่เปี่ยมด้วยเมตตา คือเป้าหมายที่ปราศจากเป้าหมาย ไร้กาลเวลา ปราศจากเส้นแบ่งระหว่างผู้ให้ (Subjective) และผู้รับ (Objective) ไม่ว่าเราจะอยู่บนฝั่งหรืออยู่ในน้ำเพื่อคอยช่วยเหลือผู้อื่น มันอาจดูต่างกันทางกายภาพ แต่ไม่มีความต่างกันเลยทางจิตวิญญาณ เพราะเมตตา เป็นทั้งเหตุและผล รวมทั้งเป็นเป้าหมายและวิธีการในตัวของมันเอง และเมตตานี้เอง คือปัจจุบันขณะที่ไร้กาลเวลา

คามิน เลิศชัยประเสริฐ
3 พฤษภาคม 2559